Gözlegçiler mum gurçuklarynyň tüýküliginde otag temperaturasynda adaty plastmassany tebigy ýagdaýda döwýän iki ferment tapdylar.
Polietilen dünýäde iň köp ulanylýan plastmassalardan biridir, iýmit gaplaryndan başlap, söwda haltalaryna çenli hemme zat ulanylýar.Gynansagam, onuň berkligi ony hemişelik hapalaýjy edýär - zaýalanmak prosesini başlamak üçin polimer ýokary temperaturada gaýtadan işlenmeli.
Maw gurçugynyň tüýküligi gaýtadan işlenmedik polietileniň üstünde hereket edýän belli bir fermenti öz içine alýar we bu tebigy ýüze çykýan beloklary gaýtadan işlemek üçin örän peýdaly edýär.
Molekulýar biolog we höwesjeň aryçy Federika Bertokçini mum gurçuklarynyň birnäçe ýyl ozal plastmassany zaýalamak ukybyny tötänleýin açdy.
Bertokçini ýakynda AFP habar gullugyna "Möwsümiň ahyrynda aryçylar ýazda meýdana gaýdyp barmak üçin adatça birnäçe boş uýa goýýarlar" -diýdi.
Ol uýany arassalady we mumyň gurçuklarynyň hemmesini plastik paketlere saldy.Biraz wagt geçensoň, sumkanyň “syzandygyny” gördi.
Mawwings (Galleria mellonella) wagtyň geçmegi bilen gysga ömürli mum güjüklerine öwrülýän liçinkalardyr.Gurçuk döwründe ary ballary we polen bilen iýmitlenip, gurçuklar uýada ýerleşýär.
Bu bagtly açyşdan soň, Bertokçini we Madriddäki Biologiki gözleg merkezindäki Margherita Salas topary, mum gurçugynyň tüýküligini seljermäge başladylar we netijelerini Tebigat aragatnaşyklarynda çap etdiler.
Gözlegçiler iki usuly ulandylar: ululyklaryna görä molekulalary bölýän gel geçiriş hromatografiýasy we massa-zarýad derejesine baglylykda molekulýar bölekleri kesgitleýän gaz hromatografiýasy-köpçülik spektrometri.
Tüýküligiň polietileniň uzyn uglewodorod zynjyrlaryny kiçi, okislenen zynjyrlara bölýändigini tassykladylar.
Gözlegçiler, şondan soň tüýkülikdäki “az sanly fermenti” kesgitlemek üçin proteomiki derňewi ulandylar, ikisiniň polietileniň oksidlenýändigi görkezildi.
Gözlegçiler degişlilikde oba hojalygynyň gadymy grek we rim taňrylaryna “Demeter” we “Seres” fermentlerini dakdylar.
Gözlegçiler ýazýarlar: "Biziň bilşimize görä, bu poliwinilazlar gysga wagtyň içinde otag temperaturasynda polietilen filmlere şeýle üýtgeşmeleri amala aşyryp bilýän ilkinji fermentlerdir".
Iki fermentiň “zaýalanmak prosesinde ilkinji we iň kyn ädimi” ýeňip geçýändigi sebäpli bu proses galyndylary dolandyrmak üçin “alternatiw paradigma” bolup biljekdigini aýtdy.
Bertokçini AFP habar gullugyna derňewiň entek irdigini, fermentleriň suw bilen garylyp, gaýtadan işleýän desgalarda plastmassa guýulmagynyň mümkindigini aýtdy.Olary uzak ýerlerde zibil taşlamazdan ýa-da aýry-aýry öýlerde ulanyp bolýar.
2021-nji ýyldaky gözleglere görä, ummanda we toprakdaky mikroblar we bakteriýalar plastmassa iýmitlenmek üçin ösýär.
Gözlegçiler 2016-njy ýylda Japanaponiýadaky poligilen polifilen teraftalaty (PET ýa-da poliester hem diýilýär) döwýän bakteriýanyň tapylandygyny habar berdiler.Soňra bu alymlary plastik içgi çüýşelerini çalt döwüp bilýän ferment döretmäge ruhlandyrdy.
Dünýäde her ýylda takmynan 400 million tonna plastik galyndy öndürilýär, takmynan 30% -i polietilen.Dünýäde öndürilen 7 milliard tonna galyndylaryň diňe 10% -i şu wagta çenli gaýtadan işlenip, dünýäde köp galyndy galdy.
Materiallaryň azaldylmagy we gaýtadan ulanylmagy plastik galyndylaryň daşky gurşawa edýän täsirini azaldar, ýöne bulaşyk arassalaýjy gurallar toplumy plastik galyndylar meselesini çözmäge kömek edip biler.
Iş wagty: Awgust-07-2023
